بررسی و تحلیل علل خروج نخبگان از کشور و بازنگشتن آنها، اگر نگوییم مهم‌ترین ولی بی‌تردید یکی از مهمترین و حساس‌ترین مسائل ملی در دو دهه اخیر کشور بوده است. این مسئله در سطح جهانی، از اوایل دهه 1960 به صورت یک معضل شناخته شد، از این رو، پژوهشگران با دیدگاههای مختلف و با رویکردهای متفاوت به بررسی آن پرداخته‌اند تا جایی که حتی سازمانها و نهادهای بزرگ جهانی نظیر بانک جهانی و یونسکو، با بررسی موضوع و به منظور حل مسائل ناشی از آن سعی در ارائه راه‌کارهایی برای کشورهای در حال توسعه کردند که در حال حاضر جنبه جهانی یافته است. در بخش نخست این مقاله، تئوریها و رویکردهای رایج مختلف جهانی نسبت به مسئله فراز مغزها به صورت اجمالی بررسی خواهد شد و با بررسی نظریه نئوکلاسیک و رویکرد کششی، رویکرد رانشی و بررسی اصطلاحات و عبارات مختلفی نظیر شکار مغزها سعی خواهد شد مفاهیمی چون فرار مغزها، مهاجرت نخبگانف خروج برگزیدگان علمی و تخصص، و مهاجرت تخصصها که در سطح جهان نیز رایج است، بررسی شود. در بخش دوم فرار مغزها یا مهاجرت نخبگان در ایران و تمایز و تفاوتهایی که این پدیده در بعد خاص ملی دارد، بررسی می‌شود آنچه که تاکنون تحت عنوان پژوهش در زمینه فرار مغزها در ایران انجام شده مبتنی بر تحلیلهای عام‌گرایانه بوده است. به عبارت دیگر، آنچه در سطح جهانی به عنوان پدیده فرار مغزها مطرح است، بدون در نظر گرفتن خصوصیات بومی، در سطح ملی است. در این راستا با اتکا به داده‌های موجود، مهم‌ترین عوامل داخلی تأثیرگذار بر فرایند فرار مغزها در سه عنوان کلی: سیاسی و اجتماعی، علمی و فرهنگی و اقتصادی، به صورت پیمایشی بررسی می‌شود.